Mi tam sawn cun kan kopmi thawn ṭhenaw in kop thar kan nei ṭheu. Asinan caan a hung heraw ih kan kop thar thawn thuhla pakhatkhat ruangah ṭhenawk a si lala ih cuticun kan rak kop dahmi lamah lunghersal in a ṭhing kan sat lala.
Himi thu thawn pehparaw in Missouri phunsang tlawng ih professor Kale Monk cun thuhla a hliakhlainak ah ngaizawng ṭhenaw zo hnu kopawsal pawl lakah buainak a thleng tam, tiah a hmusuak. Cu pawl tla cu:-
1.Hmuh thiamawk lonak: A kekkuai zomi lungthin hmunkhat ih komsal tikah hmuh thiamawk ngaingai a har. Anmah cu a cang theitawk in an zuam ko nan, ṭong dan, cangvaih dan ah ngaihawk lonak, thukam elawknak le lunghrinnak a suak ih khat le khat hmuh thiamawk ngaingai a har zet.
2. Rinsanawknak an tlasam: Ṭhenaw zo hnu kopawsal pawl nun ah rinsanawknak a derdai duh zet. A hlan bangin za ah za rinsanawk a um thei lo, zuam rero khal asile umzia a nei nawn lo.
A sualmawh deuhtu kha rinhlelh a tuar ringring ih ṭhenawksal phang vek si, mawhthlukaw si in, tikcu caan an hmang!
3. Ṭihzahawknak a hlo: Hlanah pakhat le pakhat ṭihzahaw tak kha tu-ahcun a hlo vivo, ngainepawknak sawn in hmun a khuar ih an hringnun cu harsa fualfo in an hmang!
Thu pakhatte menah supaw loin awka hrang in an elaw, ṭongkam siava pittawp in an barhaw ih ṭihzahnak in an karlakah hmun a co nawn lo.
4. Mawhthlukawk an cing: Thuhla malte menah an ṭhenawk sungih an thuanthu sirhsan in mawhthlukawk ciamco, an hmang.
‘Na fala/tlangval thawn nan kopawk laiah ziangah i siar lo’ tivek, ‘Na rak duh zet ti aw, kha pa/kha nu kha’ tivekin a ngaitu hrang ngai nuam lo zet, zioawknak, salhsuahawknak pawl a tam a mal in an karlakah a thleng ringring!
5. Thinlung taksa in a tuar: Ṭhenawk zo hnu kopawsal nun hi lenglam, sunglam nun in a tuar. Thincik, hngirhngoawknak, puhmawhawknak, mawhthlukawknak cu tursia bangin sunglam nun a siatsuah ih zinfe zetin hringnun hman soh a si ṭheu.
Sunglam nun ih a tuar hnuhnu cun a lang ram lenglam nun ah taksa a tumtawlaw duahdo, a hlan bangin nun hlimnak le aipuannak a um thei lo. Himi hi a mawhtu le mawh lotu nun pahnih in an tuar dan a bangaw veve.
(Professor Kale Monk cun fala/tlangval siseh, nupa khal siseh ṭhenawk zo hnu cun kopaw lo sehla tiah a duhsak sawn).
Leave a Reply